Köpeklerin sindirim sistemi, her biri kendine özgü görevi bulunan özel bölümlerden oluşur, bunlar birbirine bağlı işlevlerde bulunurlar. Herbirinin, kendine özgü “enzimleri” üreten salgı bezleri bulunur. Bunları sırasıyla şöylece belirtmek gerekir:
1 Ağız ve salya salgı bezleri
2 Yemek borusu
3 Mide
4 Oniki parmak bağırsağı, ince bağırsaklar ve pankreas
5 Karaciğer
6 Kalınm bağırsaklar ve “anus”.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Ağız
Köpek bir yerde bir yiyecek bulunduğunu veya bulunabileceğini anlar anlamaz sindirim sistemi harekete geçer. Ağızda salya üretilir; sindirim için hazırlanır. Köpek kulübesinde açılan kapı veya bir konserve kutusunun açılışını îma eden bir durum köpeğin salyasının üretimi için yeterlidir.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Salyanın işlevleri
• Salya köpeğin aldığı besinlerin karışımını sağlar, yemek borusundan besinlerin geçişi için yağlama işlemini yapar.
• Salya alman nişastanın ağızda sindirimine yardımcı olur; ağızda besinlere karışan bu enzimin işlevi midede devam eder.
• Salya dilin temizlenmesini sağlar.
• Köpeğin tat alabilmesi, salyanın besinlere intikaline bağlıdır, böylece hayvanın lezzet alabileceği maddeleri diline, tat dokularına iletir.
• Salyanın buharlaşması hayvanın ‘ serinlemesini sağlar.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Ağızdan mideye
Köpek yediklerini ağzına götürüp, güçlü çeneleriyle çiğner bunları. Köpek yiyecekleri diliyle ilkin lokma veya “tikim” haline getirir, ondan sonra ağzına götürür, yutağa iletir, yemek borusuna intikal ettirir (gırtlak üzerinden), yemek borusu böylece gelen besinleri almak için açılır, daha sonra yutulan besinler üzerine kapanır.
Bu, oldukça karmaşık bir manevradır, tek bir sözcük olan yutma ile ifadesini bulan işlemin yapılabilmesinde bir dizi ustalıkla ayarlanmış sinir sistemi ve ufak kas eşgüdümle işlevini yapar.
Yemek borusunda, “peristalsis faaliyeti” denilen işlemle alınan besinleri ezip bir tüpe doldurulmuş macun haline getirir. Yemek borusunun çok daha kaim olan duvarları (ince bağırsaklardan) bağırsaklardan daha fazla gerilebilir, böylece köpek çok büyük lokmaları rahatlıkla yutabilir (kemik, taş parçası, oyuncak gibi) ne var ki, bunlar sonunda mide veya ince bağırsaklarda tıkanıp kalırlar.
Yemek borusundan alınan besinler göğüsten geçip mideye gelir. Daha sonra bir supapla (cardiac sphincter) açılan mideye lokma indikten sonra, mide kapanır.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Midede sindirim işlemi
Köpeğin midesi iki eşit bölüme ayrılmıştır, bunlardan biri “fundic” bölüm diğer ise kursak veya “pyloric” bölümdür. Birinci bölüm olan “fundic” bölümde mide suyu salgı bezleri yer alır, bunlar asit ve enzimler üretirken bunlardan oluşan pepsinle proteinler parçalanır. “Pyloric” bölümde üretilen sıvıyla enzimlerin sindirim etkileri durdurulur ve besinler ıslak tutulur.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Oniki parmak bağırsağı
Midede üç dört saat kadar duran besinlerden bir miktar oniki parmak bağırsağına geçer. Buradaki salgı bezlerinin ürettikleri katı alkali salgıyla, midedeki asitli besinler nötralize edilir, bağırsakların asitten etkilenmesi önlenir. Pankreastan oniki parmak bağırsağına enzimler intikal eder.
Besinler ince bağırsaklara geçtikten sonra, enzimler işlevlerini tamamlar; besinler ince parçalara ayrılır, büyük kısmı massedilir. Besinlerdeki suyun önemli bir kısmı kaim bağırsaklarda yeniden massedilip atılacak hale getirilir, sonunda dışkı olarak atılır.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Pankreas
Pankreas, mideye yakın olarak tutunmuş oniki parmak bağırsağı ilmiğinde bir doku yumağı halindedir. Oniki parmak bağırsağına gelen besinler üzerine pankreas sıvısı salgılanmaya başlar. Sindirim enzimlerinden başka, ensülin, glikoz birikimini sağlar, ensülin yokluğu şeker hastalıklarından “diabetes mellitus’a” neden olur.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Karaciğer
Vücudun en büyük organı karaciğerdir, bu çok önemli bir kimyasal madde fabrikasına benzer. Bunun kanla irtibatı olan bir dizi işlevi vardır; besinlerin depolanması ile zehirli maddelerin bertaraf edilmesi karaciğerin görevidir.
Köpeklerin Sindirim Sistemi – Salgılar ve hormonlar
Köpekteki salgı bezleri iki önemli gruba ayrılır; bunlar Exocrine salgılarıyla, Endocrine salgılardır. Exocrine salgı bezleri, dış salgılardır, bunlardan salya, meme salgı bezleri, mide salgı bezleri, ağız ve yemek borusu sayılabilir. Endocrine salgı bezleri, bu salgı bezleri iç salgı sistemini oluşturur. Hormon denilen kimyasal “kuryeleri” dolaşım sistemiyle, kan aracılığıyla sağlarlar, beyindeki pitutary, tiroid, yumurtalık ve testis salgı bezleri bunlar arasındadır. İletişimde geri besleme sistemi, Pituitary salgısı beynin altında, ortada küçük bir yumrudur; buna ana salgı bezi de denir. Bunun ürettiği hormon diğer hormonların dengeli ve yeterli hormon üretmelerini sağlar; daha sonra hedeflenen salgı bezi, pituitari üzerine etki yapar kendisini harekete geçiren hormonun yeterliğini, artık devam etmemesini bildirir, hareketi ayarlayan mekanizmasını kapatır.
Kaynak: 16 Nisan 2009, Köpek Bakımı, David Taylor