Köpeğin göz yapısı aslında insanınkine çok benzer. Ayrıcalığı farklı mesafelerden görebilmesidir. Göz, mercek aracılığı ile iki bölüme ayrılmıştır. Köpek geliştikçe, göz merceği de gelişir. Bu gelişme dış yanını saran, “göz kapsülü” aracılığı ile temin edilir.
Gözün üç önemli tabakası
Köpeğin gözü üç tabakadan oluşmuştur. Önden arkaya doğru, “sclera, uvea ve retina” tabakalarıdır bunlar. Sclera, ön kısımdaki kornea tabakasıyla (saydam) birleşmiştir. Uvea’nın da üç bölümü vardır, bunlar, “choroid”, “iris” ve “ciliary” bölümleridir: “choroid”, “tapetum” denilen yansıtıcı bir tabakayı içine almıştır.
İris tabakası (sinirsel halka) sinir sistemi aracılığı ile kontrol edilir, giren ışık miktarını, tıpkı bir fotoğraf makinesinde olduğu gibi kontrol eder. İris tabakasının arkasındaki “ciliary” tabakası merceği tutan ve hareket ettiren bağdır. Ayrıca teşekül eden hayalın odaklaşmasını (retina tabakasında) ve kornea tabakasının beslenmesini sağlayan sıvının üretilmesini (salgılamakla) üslenmiştir. Retine
Bu, gözün ışığa duyarlı iç katmanıdır. Işığa duyarlı hücrelerden (rods ve cones hücreleri) meydana gelmiştir. Rods hücreleri çok duyarlı olup, düşük ışık yoğunluğunda çalışırlar; sadece siyah ve beyazı kabul ederler. Cones hücreleri, aydınlıkta ve renkli ortamlarda duyarlıdırlar. Köpeğin bu hücrelerinin %5 kadarı “rodes” hücreleri olup, geri kalanı (yüzde 95’lik) cones hücreleridir; böylece köpeklerin karanlık ve aydınlığa (gölgelere) programlanmış oldukları, renkli ortama yeterince hassas olmadıkları söylenebilir.
Göz kapakları
Köpeğin göz kapaklarının bir kaç özelliği vardır. Üst kapağın altındaki “lacrimal salgıları”, ürettiği göz yaşı sayesinde kornea tabakasını daima nemli tutar, kurumasını önler, mikroplara karşı korur. Suyun sürekli yüze akmasını engellemek için özel bir drenaj sistemi ile kanalize edilmiştir. Alt ve üst kapakların iç köşelerinde kısa gc yaşı kanalları vardır bunlar daha sonra tek bir “lakrimal kanal şeklinde” birleşirler ve göz yaşlarını burun boşluğuna boşaltacak şekilde yönlenirler. Bu kanalların tıkanması çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir, bu sorunları dikkatle ele almak gerekir (bkz. 256) Kirpikler
Köpeğin kirpikleri her iki kapakta yer almıştır. Bunların yanlış olarak eğilmesi göze zarar verebilir. “Ectropion” ve “entropion” adı verilen göz kapağı şekil bozukluğu, bazı cinslerde daha çok sorun yaratır.
Üçüncü göz kapağı Köpeğin her gözünde üçüncü bir kapak daha vardır, buna “haw” veya “nictating membrane (zar)” adı verilir. Bu zar alt kapağın altına gizlenmiştir, ancak renkli çok ufak bir kısmı, gözün buruna yakın olan bir köşesinden görülebilir, bazı köpek türlerindeyse çok daha belirgin olarak görülebilir. Söz konusu zar gözü korur ve içine kaçabilecek, toz toprak gibi maddeleri engeller, gelen rüzgar ve havayı süzer. Gözü yuvasından çıkardığınızda veya yaşlılık nedeniyle sarkan gözde, bu üçüncü tabakayı açık seçik görebilirsiniz. Birden bire ortaya çıktığında veya kendiliğinden görünür duruma gelince, hastalık belirtisidir, ya da hayvanın bir sıkıntısı var anlamına gelir. Başka belirtiler için köpeği izlemek gerekir.
Köpekler karanlıkta insanlardan daha iyi görürler, çünkü köpeğin retina tabakası, rod hücreleriyle doldurulmuştur bu hücreler bilindiği gibi düşük ışığa duyarlıdırlar, ayrıca “rod hücreleri altındaki “tapetum lucidum” yoğunlaşmış olarak, gelen ışığı yansıtır. Yabani köpeklerde böylece zayıf ışık altında bile avlanmak kolay olur, ayrıca hayvan çok uzaklardaki hareketli cisimleri kolaylıkla seçebilirken, hareketsiz cisimlerin görülmesi olarak biçimlenmiştir; hayvan ilerisini çok daha rahat görürken, diğer alanların görüşünde fazla başarı olanağı vermez. Bu hayvanlardan Borzoi ve Saluki köpekleri (bkz. s 21) çok hızlı koşarlarken, engelleri atlayıp, kanallardan kolaylıkla, hızla geçebilirler. İnsanın görüşünde gözler, birbirinin alanı içinde görebildikleri için çok daha iyi derinlik ve mesafe ayarı yapabilirler. Köpekler çok iyi görebilseler bile, mesafe ayarında fazla becerikli değillerdir.güçleşir ve hayvanı aptallaştırıp beceriksizleştirir. Köpeğin görüşü Köpeğin başının konumu, güçlü kaslarla rahatça dönebilmesini sağlar; hayvanın görüş alanını genişletir. Kafa yapısının farklılığı (türler arasında) görebilmeyi etkiler. Genellikle, kısa burunla “brakiyosefal” hayvanlarda, örneğin Buldog ve Pug’larda, görüş alanı öteki türlere göre çok daha etkindir.
Kaynak: David Taylor, Köpek Bakımı, 19 Aralık 2008
Resimler: flickr.com, kalimistuk, Creekster, Rachel Pennington